Interview met Habits of Mind Nederland

Ilse Wassenaar geeft les in het Denklab en toen zij een paar jaar geleden een korte presentatie over Habits of Mind volgde, werd ze daar helemaal enthousiast van. In dit interview lees je hoe de Habits of Mind sindsdien een vaste plek in haar onderwijs hebben gekregen.

Dit schooljaar heb je op drie locaties een Denklab ingericht. Zou je kunnen vertellen wat en voor wie het Denklab is?
“Het Denklab is een bovenschoolse plusklas van het Amsterdamse openbare bestuur AWBR (Amsterdam West Binnen de Ring) waar 18 basisscholen onder vallen. Er zijn 6 locaties van het Denklab, waar leerlingen van verschillende scholen naar toe gaan. Daar krijgen ze een ochtend verrijkend onderwijs aangeboden. De kinderen die naar het Denklab gaan zijn gediagnostiseerd met behulp van het DHH (Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafdheid) en voldoen aan een reeks vastgestelde criteria.”

Je werkt met heel veel verschillende soorten materialen en werkvormen. Kun je een voorbeeld geven hoe je deze inzet en wat je daarmee wilt stimuleren?
“Wij werken in het Denklab vooral thematisch. Binnen elk project (momenteel zijn we bezig met het project Architectuur) komen de 3 domeinen (leren denken, leren leren en leren leven) aan bod. Met het leren leren willen we stimuleren dat kinderen bewuster strategieën gaan gebruiken. Zo leren de kinderen in dit project informatie opzoeken en in een tekst de belangrijke informatie markeren. Het leren denken stimuleren we door vooral creatieve denkopdrachten. Zo moesten de kinderen in de eerste les van kosteloos materiaal een tent maken. Daarbij lopen ze tegen de beperkingen van het materiaal op en moeten ze daar oplossingen voor bedenken. Het leren leven zorgt ervoor dat kinderen inzicht krijgen in zichzelf: Waar ben ik goed in? Wat kan ik nog niet zo goed? We hebben dit jaar de Habits of Mind, de executieve functies, de mindsettheorie van Carol Dweck en de 7 gewoonten van Covey samengevoegd tot de ‘superheldkrachten’ die we weer verdeeld hebben in 4 groepen: communicatie, het denken, het gedrag en de taak. In de eerste les hebben we goed gekeken naar de communicatie. Welke gewoonten gebruik ik vaak en welke nog niet? Welke gewoonten had je juist erg nodig gedurende een opdracht. Met behulp van rode en groene knijpers hebben de kinderen individueel aangegeven waar hun kwaliteiten en waar hun uitdagingen liggen. Ze hebben door deze opdracht bewust naar zichzelf gekeken en daar wat van opgestoken, maar ze weten nu ook bij welk kind ze terecht kunnen voor hulp. Wij willen graag dat kinderen weten waar ze nog moeten/kunnen groeien en dat ze leren dat ze van elkaar heel veel kunnen leren.”

Je gebruikt ook al een aantal jaar de Habits of Mind in het Denklab. Waarom ben je die gaan gebruiken, wat voegen deze toe aan je onderwijs?
“Op een netwerkavond van de LBSB (Landelijke Beroepsvereniging voor Specialisten Begaafdheid) heb ik een paar jaar geleden geluisterd naar een korte presentatie van Rinke Huisman over de Habits of Mind. Ik werd daar helemaal enthousiast van, omdat veel van de theorieën die wij gebruikten daarin samenkwamen. Het zorgde ervoor dat we niet allerlei verschillende theorieën naaste elkaar gebruikten, maar één gezamenlijke taal gingen gebruiken. Ook voor de leerkrachten van de thuisschool (aan wie we vaak adviezen geven) is dat veel overzichtelijker. Zo kunnen we proberen om meer op elkaar aan te sluiten, zodat de kinderen in het Denklab en in de gewone klas dezelfde terminologie horen. Als ik merk dat kinderen bij een opdracht een beetje langs elkaar heen zitten te praten en elkaar daardoor niet begrijpen, hoef ik alleen maar te zeggen: ‘Zorg dat je communiceert met helderheid en precisie’ en ze weten meteen waar de schoen wringt. En door de Habits in elke les even te benoemen krijgen kinderen steeds meer inzicht in hun eigen functioneren en hun eigen leerdoelen.”

Kun je 1 of meerdere voorbeelden geven van een activiteit waarin je de Habits of Mind hebt verweven?
“Ze komen eigenlijk in elke les aan de orde. Maar we zijn ooit begonnen met ze in clusters aan te bieden. We lieten leuke filmpjes zien, waarin ze centraal stonden (favoriet is bijvoorbeeld het filmpje ‘Stuck on an elevator’) en bespraken die filmpjes uitgebreid na. Daarna volgde een opdracht waarin de betreffende Habits centraal stonden. Zo hadden we de Habits ‘Managen van impulsiviteit’ en ‘Nemen van verantwoorde risico’s’ geclusterd. De opdracht die ze kregen was een toren van Kapla te bouwen op een bal. De klas werd verdeeld in 4 groepjes en de groep die de hoogste toren bouwde had gewonnen. Het was leuk om te zien dat kinderen discussies kregen over of er nog een extra blokje bovenop moest of niet. Neem je dan het risico dat de toren instort of vertrouw je erop dat je toren al hoog genoeg is. Kortom: Is het een verantwoord risico? Na afloop werd dat uitgebreid nabesproken. Een andere favoriete les was het pepernotenwarenonderzoek, waarbij de Habit ‘Verzamel gegevens met al je zintuigen’ centraal stond. Verschillende soorten en merken pepernoten werden door de kinderen vergeleken en beoordeeld. Ook bij deze les was de nabespreking weer belangrijk. Daarin zit de kracht. Door die nabespreking worden kinderen zich bewust van het nut van de Habits en hoe je ze steeds vaker in zou kunnen zetten.”

Merk je dat de Habits of Mind zich bij jou en/of de kinderen verder ontwikkelen, naarmate je ze meer gebruikt?
“Zeker. Wij zijn zelf nog steeds bezig ons verder te ontwikkelen wat betreft de inzet van de Habits. Dit jaar hebben we ze nog meer geïntegreerd met onze andere theorieën en verdeeld in de 4 groepen (communicatie, denken, gedrag en taak), omdat we 16 Habits toch nog best veel vonden. Door ze op deze manier te clusteren hopen we dat de kinderen meer overzicht krijgen. De kinderen worden zich elk jaar meer bewust van welke Habits ze gebruiken en welke minder, terwijl die misschien juist goed voor ze zouden zijn. Dit jaar willen we met behulp van de rode en groene knijpers dat meer visueel maken.

Jij werkt specifiek met hoogbegaafde kinderen, maar kan jouw aanpak ook werken in het reguliere onderwijs? Wat zou jouw advies zijn voor leerkrachten die meer willen werken met denkvaardigheden/soft skills etc.?
“Zeker. We adviseren de leerkrachten van de thuisklas

ook vaak om deze theorieën met de hele klas te gaan doen. Ieder kind heeft er baat bij. Zo is er op één van de locaties van het Denklab ook een Doelab, waar kinderen naar toe gaan die niet zo makkelijk leren. Ook in dat Doelab worden de Habits gebruikt in een aangepaste vorm. Belangrijk is dat je met je team in ieder geval dezelfde taal gaat spreken, zodat de kinderen de kennis elk jaar verder uit kunnen bouwen. Op de website van Habits of Mind Nederland kun je inspiratie op doen. Ook een studiedag over de Habits of Mind is leuk om te doen en dan kun je met je team direct afspraken maken over hoe jullie het willen gaan toepassen op school. Daarnaast hebben wij een lessenreeks bedacht waarin alle Habits aangeboden worden, die je kunt bestellen via www.deverrijking.com.”

Sept ‘18

Het originele interview kunt u lezen op https://www.habitsofmind.nl/interview-ilse-wassenaar/